ဒဲကးြပဲးတၢ်သး၀ံၣ်တဖၣ်
ကတုၤရၠာစးၤ မ့ၢ်ဒဲကးြပဲးသ၀ီတတီၤလၢ ကီၢ်ပၣ်ရၠာစးကွဲ‚ ကီၢ်မိၢ်ပှၢ်အမဲရၠာစးကၤကလံၤထံး အပူၤန့ၣ်လီၤႉ ဖှီၣ်သံယာ်ဂီၤဒိၣ်မးလီၤႉ သ၀ီဖိတဖၣ် လဲၤဃု၀ဲလၢ တၢ်တပှိာ်တပှာ်လၢ ပှၤစူးကွံာ်တ့ၢ်တဖၣ်အကျါဒီး လဲၤတၢ်လၢတၢ်ဘှီက့ၤသူက့ၤသ့တဖၣ် ဒီးဆါက့ၤတၢ် တဖၣ်န့ၣ်ဒီး အိၣ်မူလၢတိၢ်စ့အန့ၢ်ဘၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ဒီး လၢတၢ်မုၢ်လၢ် ကဘီၣ်ထီၣ်ညီထီၣ်အကျဲတအိၣ်ဘၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်အဃံလၤတမံၤ ဟဲပၢၢ်ထီၣ်၀ဲဒၣ် လီၤႉ အ၀ဲန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ဒ့တၢ်အူသံကျံက့ှူၢ်တဖုအတၢ်ဟဲပၢၢ်ထီၣ် န့ၣ်လီၤႉ
ဖဲသီတူၢ်တဖျၢၣ် အပရၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ဟံၣ်လၢကတူရၠာစးၤအပူၤ တၢ်ဒ့တၢ်အူသံကျံ က့ှူၢ်တဖုအံၤ ဘၣ်မ့ၢ်ပှၤသ့ကူၣ်သ့မၤဒီးတ့ထီၣ်အတၢ်ပိးတၢ်လီဒၣ်၀ဲတဖၣ်လၢအဂီၢ် ဒၣ်၀ဲလီၤႉ သီတူၢ်န့ၣ် တၢ်မၤထီၣ်န့ၢ်အီၤ လၢ‘သိထး၀ါဆံးဒၢႉပံတကွဲၢ်တခီ’ မၤ၀ဲလၢ ထံပီၤ ဒီးပလီအခိၣ်ဖျီၣ်တဖၣ် ဒ်နီၢ်စံၢ်တဖၣ်အသိးလီၤႉ ခၠဲလိၣ်တခီ မၤ၀ဲလၢ ထး၀ါဒၢဖးဒိၣ် ဃုာ်ဒီး နီၢ်စဲ၀ံာ်ပကံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ဒ့တၢ်အူသံကျံပိးလီတဖၣ်အံၤ တၢ်ဒ့ထီၣ် ‘မိၣ်စၠး’ အတၢ်သး၀ံၣ်ဒီး တၢ်သး၀ံၣ်အမုာ်ဃံလၤသီၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤႉ တၢ်ဒ့အူသံကျံ က့ှူၢ်တဖုအံၤ လဲၤတၢ်ဆူထံကီၢ်တဘျုးဘ့ၣ်ဒီး မၤထီၣ်မၤထီအပှၤက့ှူၢ်သးစၢ်ဖိ တဖၣ် အတၢ်ထံၣ်န့ၣ်လီၤႉ
သီတူၢ်တဖၣ်လၢ အကဲထီၣ်လၢတၢ်ကဘိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လာ်‚ တၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ လၢဒဲးကးြပဲးသ၀ီဖိတဖၣ်ထုးထီၣ်မၤဖျါ အတၢ်ဃံတၢ်လၤလၢ တၢ်အိၣ်ဒီး အ၀ဲသ့ၣ်လီၤႉ…
သ့ၣ်ညါအကလုၢ်
တၢ်ကိၢ်ခါတၢ်မၤလိတနံၣ်အကတီၢ်‚ ခဲ (န) အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပာ်လီၤသးလၢ ကဟဲစိာ်နုာ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအမူတဖၣ်ဆူ တၢ်မၤလိအလီၢ် ဒ်သိးကဒုးနဲၣ်မၤဖျါထီၣ် တၢ်အဒိလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤလီၤႉ ဖဲအ၀ဲလဲၤတုၤလၢ ကမၤစၢၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်‚ ပှၤမၢခဲ (န) လဲၤစိာ်နုာ် သိတဒု ဆူတၢ်မၤလိအလီၢ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲဘၣ်လဲၤမိၤနုာ်သပှၢ်ပှၢ် အဆၣ်ဖိ ကီၢ်ဖိလၢအဆူၣ်အဖုၣ်‚ စၢအီၤလၢပျံၤဒီးမိၤနုာ်အီၤဆူ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အတၢ်သူၣ်ထီၣ် လၢ တၢ်ဂဲၤလိာ်မၤဂ့ၤဆူၣ်ခ@နီၢ်ခိအလီၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ဒီး တနွံပူၤကွံာ်အလီၢ်ခံ‚ သိတဒုန့ၣ် အတၢ်ဒၣ်၀ဲ ပိာ်ထွဲမုာ်မုာ်လၢအနာ်အီၤအဃိန့ၣ်လီၤႉ
လၢလံာ်စီဆှံအသီတက့တူၢ်အပူၤန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ့်ှှူးတဲထိၣ်သBတီၤအသး ဒ်ပှၤကွၢ်သိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤႉ ဒီးတဲဖျါထီၣ်၀ဲလၢ အပှၤဂီၢ်မုၢ်သိတဖုကပိာ်အခံလၢ အသ့ၣ်ညါအကလုၢ်အဃိလီၤ (ယိၤ ၁၀း၄) ႉ ဘၣ်ဆၣ်ဒီးသိတဖုဃီန့ၣ် ကဃ့ၢ်ကွံာ်လၢ ပှၤစီစၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ (ယိၤ ၁၀း၅) ႉ ဒ်သိတဖၣ်အသိး ပ၀ဲ ယွၤအဖိအလံၤတဖၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ ပပှၤကွၢ်သိဖးဒိၣ်အကလုၢ်ခီဖျိပတၢ်ရၠာစး့လိာ်မုာ်လိာ်ပသးဒီးအီၤန့ၣ်လီၤႉ ပရၠာစး့ဒီးအီၤအဃိန့ၣ် ပထံၣ်အသကဲာ်ပ၀းဒီးမၤလိစူၢ်အီၤ နာ်အီၤန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်ပဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်လၢ တၢ်သ့ၣ်ညါဒီးတၢ်အဲၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်အကလုၢ်ဒီး ဃၣ်ကွံာ်လၢတၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျၣ်လၢအဟဲ ဒ်သိးဒၣ်ကဟုၣ်တၢ်ဒီး မၤသံမၤဟးဂီၤတၢ် (ယိၤ…
တၢ်မၤသကိးတၢ်လၢတၢ်မၤဖးဒိၣ်အပူၤ
လၢကီၢ်အဲကလံး‚ ၀့ၢ်စၢးသဲ (မ) တၢၣ်အပူၤ လံာ်ကျးတဖျၢၣ်အမံၤလၢ အီးကထိဘၢၣ် လံာ်တဖၣ် န့ၣ် သုးအလီၢ်ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤတတီၤ ဖဲကျဲတကျဲဃီန့ၣ်အပူၤအခါ ပှၤမၤစၢၤတၢ်မုာ်သးတဖၣ် အိၣ်မးအဂၤ ၂၀၀ ဘျဲၣ်လီၤႉ အ၀ဲသ့ၣ် ရၠာစးဲၣ်လီၤအသး ဒ်ကဟၣ်ယီၢ်တကိးတဘိအသိး ဟ့ၣ်စိာ်ခီလီၤလံာ်တဖၣ်ဆူ တၢ်လီၢ်အသီအပူၤ န့ၣ်လီၤႉ ပှၤမၤတၢ်ဖိလၢ လံာ်ကျးအပူၤန့ၣ် ကွၢ်၀ဲပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် အမၤတၢ်ဒီးစံး‚ ‘‘တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ထိၣ်ဂဲၤမၤဆူၣ်ပသးဒိၣ်မး ဖဲပထံၣ်ပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤ န့ၣ်‚ ပထံၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးကဲပှၤမၤသကိးတၢ်လၢတၢ်မၤဖးဒိၣ်တခါအပူၤန့ၣ်လီၤ’’ႉ
ပ၀ဲစ့ၢ်ကီး ပကဲထီၣ် ပှၤမၤသကိးတၢ်လၢတၢ်မၤဖးဒိၣ်လၢ အဒိၣ်န့ၢ် ပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲ မၤသ့န့ၣ်လီၤႉ ကစၢ်ယွၤစူးကါပှၤလၢ အတၢ်အဲၣ်အတၢ်ကစီၣ် ကတုၤဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤႉ ပှၤတဂၤမ့ၢ် ဟ့ၣ်နီၤပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ် တၢ်ကစီၣ် န့ၣ်‚ ပနီၤဟ့ၣ်စိာ်ခီကဒီးဆူ ပှၤတဂၤဂၤအအိၣ်သ့၀ဲလီၤႉ စီၤပီလူး ထိၣ်သBတီၤ တၢ်သူၣ် ထီၣ်ယွၤအဘီမုၢ် ဒ်သိးလၢတၢ်သူၣ်လီၤဖျးလီၤ တၤသၣ်လီၢ်တခါန့ၣ်လီၤႉ ပ၀ဲတနီၤ ပသူၣ်လီၤတၢ်ချံတဖၣ်‚ ပှၤအဂၤတနီၤလူထံန့ၣ်လီၤႉ ပ၀ဲပမ့ၢ် ဒ်စီၤပီလူး စံး၀ဲအသိး‚ ပမ့ၢ်ယွၤအပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ (၁…
တၢ်ဂ့ၢ်လၢတၢ်အိၣ်ဘှံးအဂီၢ်
နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအိၣ်မူယံာ်ယံာ်န့ၣ်‚ ဟးကသုၣ်ကသီတဘျီဘျီတက့ၢ်ႉ ပှၤကူၣ်သ့လၢ ၀့ၢ်ဟဲ (လ) စ့ၣ်ခံၣ်‚ ကီၢ်ဖ့ (န) လဲ ဃုမၤလိသ့ၣ်ညါတၢ် ဘၣ်ဃးပှၤအသးအိၣ် ၄၅-၅၀ နံၣ် တဖၣ်အပူၤ တၢ်အိၣ်မူလၢ နီၢ်ခိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ခ@အဂ့ၢ်န့ၣ်‚ ထံၣ်ဘၣ်၀ဲလီၤဆီဒၣ်တၢ် ပှၤပိာ်ခွါတဂၤစုာ်စုာ်လၢ အအိၣ်ဒီးမူဒါဖံးမၤဒိၣ်ဒီး အပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်န့ၣ် မၤန့ၢ် သးအတၢ်ဆါမၤဒၢၣ်အီၤန့ၣ်လီၤႉ လၢအ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်ဃုထံမၤလိတၢ်အပူၤ တၢ်လၢတပာ်သူၣ်ပာ်သးတ့ၢ်တမံၤန့ၣ်‚ ထံၣ်န့ၢ်က့ၤ၀ဲလၢ ပှၤဟံးတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီး ဟးကသုၣ် ကသီတဘျီဘျီတဖၣ်န့ၣ် ပှၤသံအနီၢ်ဂံၢ်စှၤန့ၢ်ဒံး ပှၤတဟးကသုၣ်ကသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်ပတၢ်အိၣ်မူအဂ့ၢ်တသနၢၣ်ဒီး မ့ၢ်တၢ်လၢကစၢ်ယွၤပာ်၀ဲ လၢပဂီၢ် တချုးလၢပတၢ်ရၠာစး့လိာ်ဘၣ်ထွဲအိၣ်ဒီးအီၤ တဲၤဖးဟးဂီၤဒံးဘၣ်အခါ ဒ်အဖျါ လၢ လံာ် ၁ မိၤရၠာစးရ ၃ အသိးန့ၣ်လီၤႉ စီၤရၠာစးှလိၤမိၤ အတၢ်ကွဲးန့ၣ်ဖျါလၢ ပှၤဖံးတၢ်မၤတၢ်လၢ အတမၤလၤကပီၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤ‚ တၢ်သူၣ်အုးသးအုးဒီး တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်န့ၣ်တက့ၢ် (စံၣ်တဲၤတဲ ၂း၂၂-၂၃) ႉ အ၀ဲသ့ၣ် မ့ၢ်တမၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်ကဲၤကဲၤသနာ်က့‚ စီၤရၠာစးှလိၤမိၤ စံးလၢ အ၀ဲသ့ၣ်အသးတအိၣ်ဘှံးဘၣ်ႉ ဆိကမိၣ်ဒၣ်၀ဲ…
ဆၢဒိၣ်န့ၢ်ဒံးကနဲစီ
၁၈၉၃ နံၣ်‚ လါအီးကထိဘၢၣ် ၀့ၢ့်ှှခီကိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ်‚ ၀့ၢ်မုၢ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အလီၢ်‚ ဘျီၣ်ဒိၣ် မုာ် (T့နၠမအနမ) ဘၣ်တၢ်ကးတံာ်ပာ်ဃာ်အီၤ‚ မ့ၢ်လၢဘျီၣ်ဒိၣ်မုာ်အကစၢ်ဒၣ်၀ဲ ပာ်သူၣ် ပာ်သးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး ကလဲၤဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အမူးဖးဒိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤႉ ပှၤလဲၤဆူတၢ်ဒုးနဲၣ်အလီၢ်၀ဲန့ၣ် အိၣ်နွံကလီၢ်ညါန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ဒီး ဒွဲးအဲၣ် (လ) မူဒံၢ် (၁၈၃၇-၁၈၉၉) အသးအိၣ်မၤပှဲၤတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ တၢ်သံကျံအဒၢးတခါလၢ တၢ်စံၣ်တဲာ်တဲလီၤ ဒီးတၢ်သိၣ်လိလၢ ၀့ၢ့်ှှခီကိၢ်အလီၢ်အဂၤတတီၤန့ၣ်လီၤႉ အတံၤ သကိး အၣ် (ရၠာစး) အ့ၣ်ထီရၠာစး့ၣ်- (၁၈၅၆-၁၉၂၈) တခီ အသးဒ့ဒီလၢ မူဒံၢ် ကွဲကမျၢၢ် ကန့ၢ် တန့ၢ်အဂ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အမူးဖးဒိၣ်အိၣ်၀ဲအဃိန့ၣ်လီၤႉ လၢခံ ထီရၠာစး့ၣ် ထံၣ်ဘၣ် လၢ ပှၤဂီၢ်မုၢ်ဟဲ၀ဲ မ့ၢ်လၢ လံာ်တဘ့ၣ်-လံာ်စီဆှံ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဆၢသ့ၣ်ညါအဃိန့ၣ်လီၤႉ ထီရၠာစး့ၣ် ဆၢမုၢ်လၢ ပှၤအဂၤတဖၣ် ကအဲၣ်လံာ်စီဆှံ ဒ်မူဒံၣ် အဲၣ်အသိး ဒီး ကိးမုၢ်နံၤဒဲးန့ၣ် ကပာ်စီဆှံသးလၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ
ခီဖျိလၢအသးမုၢ်စီဆှံန့ၣ် ကစၢ်ယွၤမၤန့ၢ်က့ၤပှၤဂီၢ်မုၢ်ဆူအအိၣ် ဖဲနံၣ်ကယၤ…